Κέλλυ Παπαϊωαννίδου Γ1
- Στην συγκεκριμένη εργασία θα αναφερθώ στο έθιμο του γάμου της Αν.Ρωμυλίας και πιο συγκεκριμένα στα δύο μοναστηριότηκα χωριά τα Τρίκαλα Ημαθίας και Μικρό Μοναστήριον (Ζορμπάς) , όπως γινόταν στα παλιά χρόνια σύμφωνα με καταγραφές που έχουνε γίνει από έμπειρους μελετητές.
ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΡΩΜΥΛΙΑΣ
ΤΡΙΚΑΛΑ ΗΜΑΘΙΑΣ
Πρώτα απ’ όλα πριν ένα μήνα πήγαινε ο πεθερός στης νύφης τον πατέρα να κόψουν το αργαλίκι. Αφού έκοβαν το αργαλίκι ύστερα ξεκίνησαν να ετοιμάζονται για τον γάμο. Φούντιαζαν τα πιστίρκια, ετοίμαζαν τα μανίκια για της κουνιάδες που θα δώριζαν κτλπ.
Την εβδομάδα του γάμου στο σπίτι του γαμπρού έκαναν το μπαρϊάκι, και στο σπίτι της νύφης έκαναν την μηλίτσα, τα στεφάνια και τα σιρσιούδια. Το μπαρϊάκι ήταν μια βέργα από καρποφόρο δέντρο που την έδεναν με μία λουρίδα και την ψαλίδιζαν. Μετά, την λουρίδα την έβγαζαν και φαινόταν μαύρο και άσπρο και στο πάνω μέρος της βέργας έδεναν ένα κόκκινο υφαντό. Το μπαρϊάκι το στήναν σε κάποιο μέρος του σπιτιού και ήταν δείγμα πως σε αυτό το σπίτι γίνεται γάμος. Στο σπίτι της νύφης όπως αναφέραμε παραπάνω, κατασκεύαζαν την μηλίτσα. Γίνονταν από καρποφόρο δέντρο και είχε τρία ή πέντε κλαδιά. Στην κορυφή έμπιγαν το μήλο και έδεναν λουλούδια και βασιλικό με κόκκινη κλωστή, και ήταν η ανθοδέσμη που δίναν στον κουμπάρο και αυτός την πλήρωνε και γινόταν του κουμπάρου η μηλίτσα. Παράλληλα με την μηλίτσα κατασκεύαζαν τα στεφάνια και τα σιρσιούδια. Τα στεφάνια γίνονταν από σύρμα που το επένδυαν με κόλλα γκοφρέ σε διάφορα χρώματα και τα πρόσφερε η νύφη στο σόι του γαμπρού όταν έρχονταν να δωριστούν. Τα σιρσιούδια ήταν χαντράκια που τα περνούσαν από τρίχα αλόγου και υπήρχαν και τα σιρσιούδια με μαλλάκι που είχαν φουντούδια και ένα μικρό χαντράκι και τα δώριζε η νύφη στην πεθερά και στις κουνιάδες. Την Τετάρτη καλούσαν τον νούνο, πήγαινε ο πεθερός με τα αδέλφια ή την κουνιάδα του και πήγαιναν πέντε ή επτά άτομα, ζευγάρια δεν πήγαιναν και τον νούνο τον καλούσαν για τσίπουρο και σικιρούδια και ο νούνος τους φίλευε. Την Παρασκευή πήγαιναν να αλλάξουν τα προζύμια και πήγαιναν τρείς ή πέντε γυναίκες από τον γαμπρό στην νύφη να αλλάξουν τα προζύμια και τις κερνούσαν, και τις φίλευαν και άφηναν το δικό τους προζύμι και έπαιρναν της νύφης και έφευγαν, πήγαιναν στο σπίτι και ξεκινούσε ο γάμος. Αφού τελείωναν με τα προζύμια μετά άνοιγαν το σεντούκι της νύφης και οι μάνες και οι αδελφές αράδιαζαν τις τσούκνες, τα πκάμσα, τα ζνάρια, τις πιστίρκες, τα τσεμπέρια. Αυτά ήταν η προίκα της νύφης και τα έβλεπαν ένα-ένα και μετά τα ξαναέβαζαν μέσα στο σεντούκι και έριχναν λεφτά σιδερένια για να είναι η νύφη σιδερένια και έτριβαν ξερό βασιλικό και πάνω έβαζαν τα τσεμπέρια για να μην τσαλακωθούν.Το απόγευμα του Σαββάτου ξύριζαν το γαμπρό. Ξυριζόταν πρώτα ένας μπράτιμος και ύστερα ξύριζαν τον γαμπρό και τραγουδούσαν. Το Σάββατο τα μπρατίμια καλούσαν όλο το χωριό για την Δευτέρα με την μπουκάουα το κρασί και την στόλιζαν με βασιλικό κόκκινη κλωστή. Για την Κυριακή καλούσαν τους συγγενείς και τους κοντακιανούς αυτοί που θα δωρίζονταν και τους κερνούσαν τσίπουρο. Την Κυριακή το πρωί σηκώνονταν οι αδελφές και οι φιλενάδες της νύφης και έκαναν πίτες για φιλέψουν το σόι του γαμπρού που θα έρχονταν για το δώρισμα και τραγουδούσαν. Αφού τελείωνε το κέρασμα ο γκαϊντατζής πήγαινε μέσα στο σπίτι και έπαιζε το συγκαθιστό και η νύφη μαζί με τις άλλες κοπέλες άρχιζαν να συγκαθίζουν και τις έδιναν λεφτά. Με το τέλος του χορού έβγαιναν έξω και η νύφη άρχιζε να δωρίζει πρώτα τον πεθερό πουκάμισο και στην συνέχεια όλους τους άλλους. Συγκαθίζοντας με τα δώρα έφευγαν και η νύφη τραγουδούσε. Όσοι πήγαιναν στον γάμο την Δευτέρα έπρεπε να πάνε μπουγατσούδια και ένα πίατο με μεζέ που είχαν τυρί, λουκάνικα ή καβουρμά, και σε περίοδο νηστείας έβαζαν λουκούμια. Αφού τελείωνε το φαί στο σπίτι του γαμπρού οι κουνιάδες ντύνονταν με τις νύφης τις τσούκνες για να πάνε στον τσιουσμέ. Αφού έτρωγαν το απόγευμα της Δευτέρα χόρευαν τον αλατζιάδικο. Ο γαμπρός και η νύφη στέκονταν όρθιοι ντυμένοι με τα ρούχα που είχαν παντρευτεί και την πρωτιά στον χορό είχε ο κουμπάρος κρατώντας την μηλίτσα και δίπλα του χόρευαν η κουμπάρα, ο πεθερός, η πεθερά και στο τέλος η μάνα και ο πατέρας της νύφης και έκαναν τρείς γύρους και η νύφη και ο γαμπρός όταν περνούσαν από μπροστά τους προσκυνούσαν και μετά έπαιρναν τον γαμπρό και την νύφη και χόρευαν ανάμεσα στον κουμπάρο και την κουμπάρα και όλο αντρόγυνα και αυτό έλεγαν αλατζάδικος. Μόλις νύχτωνε ξεκινούσαν να φύγουν οι γονείς της νύφης, χαιρετούσαν την νύφη και τον γαμπρό, τους πλήρωναν και τους φιλούσαν από τους γονείς το χέρι και τους ξεπροβοδούσαν μέχρι την αυλόπορτα και έπειτα έφευγαν. Μετά χαιρετούσε και ο κουμπάρος την νύφη και τον γαμπρό και τον πήγαιναν μέχρι το σπίτι του και στο δρόμο τραγουδούσαν. Το Σάββατο το βράδυ η μάνα του γαμπρού καλούσε τα συμπεθέρια στους γαμπρού το σπίτι και τους φίλευε πίτα, κότα, μπουγάτσια, κρασί και έτρωγαν, έπιναν, χόρευαν και έφευγαν και πήγαιναν στο σπίτι τους.
Έτσι τελείωναν τα έθιμα του γάμου στα Τρίκαλα Ημαθίας!
ΜΙΚΡΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΝ (ΖΟΡΜΠΑΣ)
Στο Μικρό Μοναστήρι, όπως άλλοτε συμβαίνει και σε πολλές ελληνικές κοινωνίες ο γάμος αρχίζει με το προξενιό, που ολοκληρόνεται με την συμφωνία των συμπεθέρων, και καταλήγει στα στεφανώματα δέκα μέρες αργότερα.
Η περίοδος των δεκαπέντε ημερών που διαρκεί η διαδικασία του γάμου είναι γεμάτη από δραστηριότητες, όπως τα προσκαλέσματα, το πιάσιμο των προζυμιών, το άλεσμα του πλιγουριού, το ξύρισμα του γαμπρού, το στόλισμα της νύφης, η συνοδεία για την εκκλησία με μουσική και χορό, το γλέντι της Δευτέρα και τα πιστρόφια. Οι δραστηριότητες αυτές αποτελούν φάσεις μιας <παράστασης> ανοικτής στο κοινό, όπου συγγενείς, φίλοι, γείτονες και μέλη του χωριού ερμηνεύουν ρόλους προκαθορισμένους από τα παλιά χρόνια. Στην σημερινή εποχή η διαδικασία του γάμου αποτελείται από δραστηριότητες που δεν συνοδεύονται μεταξύ τους όπως για παράδειγμα ο αρραβώνας μπορεί να γίνει ένα χρόνο πριν από τα στεφανώματα, οι προσκλήσεις για την τελετή να σταλούν με ταχυδρομείο και ο γάμος -δηλαδή η χαρά- να διαρκέσει μόνο δύο μέρες, την παραμονή της τελετής και την Κυριακή.
Τα στεφανώματα γίνονταν πάντα Κυριακή. Κατάλληλη εποχή θεωρούνταν η περίοδος που έχουν τελειώσει οι αγροτικές εργασίες και έχει πουληθεί η σοδειά, μια συνήθεια που κρατάνε οι μοναστηριότες μέχρι και σήμερα. Η διάρκεια της όλης διαδικασίας εξαρτόταν από την οικονομική κατάσταση και των δύο οικογενειών και την σημασία που αποδίδει κάθε οικογένεια στο γεγονός αυτό.
Επιπλέον, έχουμε ως μοναστηριότες έναν χορό που τον χορεύουμε στον γάμο, το συγκαθιστό. Ένας χορός που είναι κατεξοχήν χορός του γάμου και σπανιότερα χορεύεται σε άλλες περιπτώσεις. Δύο άτομα διαφορετικού φύλου χορεύουν αντικριστά και οι άντρες κάνουν καθίσματα, χτιπήματα ποδιών και χεριών, ενώ αντίστοιχα οι γυναίκες κάνουν στροφές για να εντυπωσιάσουν το ταίρι τους και διάφορα βήματα με τα πόδια. Αυτός ο χορός ενώνει κατά κάποιο τρόπο το ζευγάρι λόγο της μικρής απόστασης που έχουν και σε άλλες περιπτώσεις όταν μια κοπέλα ανίπαντρη σταθεί απέναντι από ένα αγόρι και χορεύουν μαζί και συγκαθίσουν συνήθως λέμε ότι βρήκε το ταίρι της. Έτσι όλα τα αγόρια και κορίτσια στο γάμο συγκαθίζουν γιατί μπορεί να βρούνε το ταίρι τους.
Τέλος, έχουμε τον ζωναράδικο που είναι ο δημοφιλέστερος χορός των κατοίκων του Ζορμπά και παράλληλα το είδος του χορού που χαρακτηρίζει την Ανατολική Ρωμυλία και όλους τους μοναστηριότες. Στο γάμο όλοι οι άντρες πιάνονταν απ’ τα ζνάρια και χόρευαν μέχρι να τελιώσει ο γάμος. Όλοι οι μοναστηριότες γνωρίζουμε αυτόν τον χορό. Όταν, αρχίζει η μουσική και επιβραδύνει χορεύουν όλοι οι άντρες το τσέστο που είναι η γρήγορη εκτέλεση του ζωναράδικου και κάπως έτσι κλίνει η βραδιά του γάμου γεμάτη κέφι, πολύ χορό και τραγούδι.
Έτσι τελειώνει το έθιμο του γάμου στο Μικρό Μοναστήρι!
- Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους όσους μου έδωσαν αυτές τις πολύτιμες πληροφορίες για να καταφέρω να ανταποδώσω σωστά την εργασία μου! Ως μοναστηριότες πρέπει να δίνουμε ώθηση στις νέες γενειές να ασχολούνται και να ενδιαφέρονται για τα ήθη και έθιμά μας που είχαν οι παλιοί. Έτσι είναι χρέος όλων μας να κρατάμε τις παραδώσεις μας και να εκπληρώνουμε με χαρά και μεράκι όλα αυτά που άφησαν πίσω τους οι πρόγονοί μας!
